Terugblik Gemeentebewegers Belevingssessie

Nieuwe speelruimte met de Omgevingswet… Verslag door Jan Fokke Oosterhof

De Omgevingswet stelt andere eisen aan overheid en samenleving, en dus ook aan participatie. Rollen, speelveld en de ruimte veranderen. Dat begint met ruimte in onszelf. Waarin ons doel en passie leidend mogen zijn in wat we doen, en functioneel toegepast kunnen worden in omgevingsvisies en omgevingsplannen.

Gemeentebewegers en expertisecentrum Our Human Nature organiseren een bijeenkomst rondom deze wet in koetshuis Amelisweerd in Bunnik, aan de rand van Utrecht. Een wet die op 1 januari 2022 zijn intrede doet, een timescale die ik als zzp’er nauwelijks kan bevatten en die in mijn belevingswereld verder alleen de Belastingdienst hanteert bij het uitsluitsel geven over definitieve aanslagen.

Is het dan raar dat ik als blogger slash verslaggever met een gevoel van afstand naar de materie kijk en me er weinig beeld bij kan vormen? Waarom nu een sessie over een wet die nog maanden op zich laat wachten? Het zal mij benieuwen…

We trappen af met een ja/ nee ronde waarbij vragen over de omgevingswet worden gesteld.

Ben je betrokken bij de Omgevingswet? Ik dacht eerst van niet maar na een kort gesprekje met workshopleider Marnix Lamers voel ik me opeens een betrokken burger en glim bijna van trots als ik op Ja plaatsneem. Ik besef me dat ik met mijn wens ooit een eigen tiny house te bouwen straks op alle mogelijke manieren tegen de wet en de gevolgen daarvan aan ga lopen.

Dat gezegd hebbende heb ik weinig fiducie in burgerparticipatie en ik denk dat verwachtingen vaak overspannen zijn. Slechts een heel klein deel neemt een écht actieve rol in. Bovendien zijn bedrijven en gemeenten de partijen aan tafel die ‘betaald’ zijn/ worden terwijl een burger veelal ‘om niet’ participeert, in mijn ogen een scheve verhouding.

Zou je in gesprek willen met de omgevingswet? Nee, als ik denk in termen van participatie, samenwerken, coöperatie, dan is het fenomeen ‘wet’ niet waar ik aan denk maar aan dialoog. Maar een wet nodigt toch uit tot dialoog?, oppert iemand. Hebben we dan die structuur nodig om in dialoog te gaan? Ik worstel met structuren, systemen, functieomschrijving en rollenpatroon. Het is de rebel in mij die sputtert, maar dat ligt aan mij.

Dan de vraag heb je een beeld van de omgevingswet? Zelfs partijen die er dagelijks mee van doen hebben ‘voelen hem wel, maar kunnen niet duiden en pakken’, zo luidt een reactie uit de zaal. Een constatering die wordt ontvangen met de nodige herkenning. Ik ben niet de enige die worstelt met abstractie in dit gezelschap en moet denken aan een discussie met een management coach: ‘Jan, wat voel je?’ Ik: ‘Ik denk dat ik voel…’ of het is gewoon een kwestie van de klok horen luiden maar niet weten waar de klepel hangt. Deze sessie is nuttig, langzaam wordt eea concreter.

Een deelnemer heeft de ervaring vanuit het sociaal domein en vraagt zich af of de omgevingswet het breekijzer is dat een transitie in gang gaat zetten. Hij twijfelt daar aan en staat dus tussen ja en nee.

Zie je de toekomst met de wet rooskleurig in? Een persoon gaat helemaal op JA staan, bijna buiten de zaal, of door de muur, zo je wilt. ‘Ik breng graag reuring’. Duidelijk is dat hier de rebellen staan, maar ook mensen die het beste voor hebben met ons land en die samen in dialoog willen met alle stakeholders over de omgeving..

Er volgt een systemische dans tussen de twee workshopleiders die gemeenteambtenaar en wet vertolken en die lang duurt. Bij mij schuurt het. Dat ligt deels aan feit dat ik weinig lont heb, zeg maar geen, maar het is tevens functioneel. Er wordt uitgebeeld dat wet en uitvoerend orgaan al lang om elkaar heen draaien. Een beetje de kip en het ei. In de zaal is echter consesus: BAM, gewoon beginnen, een klap erop! Of zoals de uitkomst van een tussensessie is: de wet is het lege blad, het kader, waarmee we samen gewoon het verhaal kunnen gaan maken.

In deze tussensessie neem je een casus uit je werksituatie in relatie tot de wet. Mijn partner worstelt om een gemeenschappelijke taal te vinden om binnen zijn gemeente consensus te krijgen over de materie, zodat hij daarna ‘naar buiten kan’ (Mijn woorden, maar een zinsnede die in gemeentehuizen in mijn ogen teveel gebezigd wordt ‘naar buiten gaan terwijl binnen en buiten in de kern één zijn. Door die woorden te kiezen creëer je al afstand) om daar in dialoog te gaan met burgers en bedrijven. Ik vertaal het als een grote kluwen wol waar hij als eenzame ridder met een lans doorheen dient te breken voordat hij wezenlijk zijn werk kan doen, of wezenlijk werk kan doen, zo je wilt.

Mijn casus betreft een zelf gebouwd tiny house met composttoilet, moestuin, regenton en zonnepanelen, waartegen achtereenvolgens projectontwikkelaar, gemeente, rioolbelastingheffer, winkels, waterbedrijf en Nuon bezwaar hebben omdat er geen facturen meer kunnen worden gestuurd. In het verleden werd ik zelfs beschimpt vanwege het promoten van verkapte armoe. Mijn partner en ik constateren dat de wet het mogelijk moet maken om gevestigde belangen te doorbreken en bruggen te slaan.

Het derde koppel hoopt dat de wet zorgt voor kruisbestuiving tussen domeinen, van macro naar micro en het tastbaar maken in hapklare brokken. Ze maken een transitie van Omgevingswet naar Omgevingsweb, een term die veel gehoor krijgt.

Tenslotte gaan we de natuur in voor een organisatieopstelling. Er ligt een casus waarin we allemaal een stakeholder representeren. Een voorstelling is een sterk instrument om belangen en verhoudingen boven tafel te krijgen, zo ook nu weer. Neem je als gemeenteambtenaar wel alle partijen mee, of voelt iemand zich niet gezien? Zelf ben ik een ‘boer’ die na lang kronkelen tussen gemeente, waterschap en projectontwikkelaar uit het spel stapt en buiten het speelveld gaat staan. De vraag is of dat functioneel is of weer aan mijn korte lont te wijden is? Dat maakt voor het resultaat niet uit. Duidelijk is dat boeren opstandig kunnen zijn, in deze casus en in het echt.

Al met al een dag die stof tot nadenken geeft. Precies waarom ik mijn relatie Marieke van der Meché van Gemeentebewegers aanbood om hier een dag verslag te leggen middels een blog. Ze werkt met de inspirerende koplopers in de publieke sector en daar hangt een goede energie. Ik heb inzicht opgedaan op een terrein dat normaal niet in mijn scope ligt en daarnaast heb ik netwerk opgebouwd. Ik heb geleerd en een dag niet geleerd is een dag niet geleefd! Met dank aan de omgevingswet.

Jan Fokke Oosterhof

PS: Bekijk hieronder de foto’s en video’s